— राम सुवेदी
निसीखोला गाउँपालिकाले सबै व्यवसायीलाई करको दायरामा ल्याउने !
बुर्तिवाङ २०७६ असार १४ । राजस्व परिचालन तथा श्रोतमा अभिवृद्धि गरिने, निसीखोला गाउँपालिकाको नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख छ । निसीखोला गाउँपालिकाले यस आर्थिक बर्ष देखि मालपोत तथा भुमी करलाई व्यवस्थित गरी आन्तरिक श्रोतको सशक्त आधारको रुपमा लागु गर्ने जनाएको छ ।
यस्तै गाउँपालिकामा सञ्चालित व्यवसायहरुलाई स्थानीय सरकारमा दर्ता गराई उनीहरुलाई अनिवार्य करको दायरामा ल्याउने कार्यक्रम तय गरेको छ । वार्षिक रुपमा व्यवसाय कर असुली कार्यलाई थप प्रभावकारी बनाउन “कर तिरौ, एक सच्चा नागरिकको परिचय दियौँ“ भन्ने नाराका साथ वडा समिति र टोल संस्थाहरुलाई अभिमुखिकरण सहित सशक्त बनाई परिचालन गरिने नीति कार्यक्रममा जनाइएको छ ।
हालै सम्पन्न पाँचौं गाउँ सभाद्वारा नीति कार्यक्रम अनुसार हरेक व्यवसायीले कार्तिक मसान्त भित्र गाउँपालिकामा व्यवसाय दर्ता तथा कर तिर्नेहरुलाई उनीहरुको सम्पत्तीकर, व्यवसाय कर, बहाल विटौरी कर, घर जग्गा बहालकरमा १० प्रतिशत छुट दिइने व्यवस्था गरेको छ ।
तर चालु आर्थिक वर्षको असाढ मसान्त सम्म कर नबुझाई बक्यौता कायम भएमा, पहिलो वर्ष १० प्रतिशत र त्यस पछिका प्रत्येक वर्षमा २५ प्रतिशतका दरले विलम्ब जरिवाना असुल गर्ने गाउँसभाले नीति पारित गरेको छ ।
“स्वावलम्बी नारी, सम्वृद्ध घरवारी“ नारालाई सहित महिलाकोनाममा दर्ता गरिएका व्यवसायिक प्रतिष्ठानमा लाग्ने करमा २५ प्रतिशत छुट दिइने गाउँसभाले नीति बनाएको छ । यस्तै महिलाको नाममा रहेको सम्पत्ती करमा पनि १० प्रतिशत छुटको व्यवस्था गरिने बताइएको छ ।
निसीखोला गाउँपालिका क्षेत्र भित्रका कुनै व्यक्ति वा संस्थाले भवन, जग्गा, गोदाम सेड आदि आशिंक वा पुर्ण रुपमा वहालमा त्यस्ता घर धनीसंगबाट वहालमा लगाएको अंक रकमको १० प्रतिशतका दरले सम्बन्धित धनीसंग गाउँपालिकाले वहालकर उठाउने छ ।
निसीखोला गाउँपालिका अन्र्तगत रहेका सार्वजनिक जग्गामा गाउँपालिकाले वा व्यक्ति स्वयमले अस्थाई संरचना बनाई उपभोग गर्न दिइएको खण्डमा वहाल विटौरी कर असुल गरिने व्यवस्था गरिएको छ । यसरी अस्थाई संरचना बनाई उपभोग गर्दा गाउँ ालिकाले आवश्यक परेको खण्डमा सम्झौता भंगगरी गर्नसक्ने नीति खुल्ला राखेको छ ।
गाउँपालिकाले आफ्नो पालिका अन्तरगतको सम्पत्ती कर, व्यवसाय कर, घर बहाल कर, बहाल विटैरी कर, मनोरञ्जन कर आदिलाई पारदर्शी र प्रभावकारी बनाउन आवश्यकता अनुसार कार्यविधी, निर्देशिका बनाई व्यवस्थित गरिने गरी नीति पारित भएको गाउँपालिका अध्यक्ष तारानाथ पौडेलको भनाई छ ।
यस्तै गाउँपालिकाले केबुल संचालक र डिस होम विक्रेता डिलरहरुसंग समन्वय गरी प्रत्येक केबुल संचालकबाट ग्राहक संख्याका आधारमा मासिकरुपमा मनोरञ्जन कर लिने व्यवस्था मिलाउने व्यवस्था गर्ने भएको छ ।
गाउँपालिकामा कुनैपनि व्यक्तिको आफ्नो नीजि वा सगोल परिवारले गाउँपालिकामा भुक्तान गर्नुपर्ने कर शुल्क दस्तुर समयमा नबुुझाएमा त्यस्ता करदातालाई गाउपालिका बाट प्रदान गरिने कुनै पनि सेवा सुविधा तथा सिफारिस रोक्का गर्ने व्यवस्था सहितको नीति सभाले पारित गरेको छ । तर नियमित र बढी कर तिर्ने करदाताहरुलाई गाउँपालिकाले विशेष कार्यक्रम आयोजना गरेको बखत प्रोत्साहन तथा सम्मान गर्ने व्यवस्था समेत गरेको छ ।
गाउँपालिकाको स्वामित्वमा भोगाधिकार रहेको संरक्षण र परिचालन गर्न सक्ने भवन, जग्गा जमिन, हाट वजार, पोखरी, खोलानाला तथा अन्य भौतिक सम्पत्तीको अभिलेख अध्यावधिक गरी राजस्व आम्दानीको माध्यमको रुपमा परिचालन गर्ने छ । यस्ता श्रोतको परिचालन गर्दा प्रतिस्पर्धात्मक पद्वतीको अवलम्बन गरिने व्यवस्था गरिएको छ ।
निसीखोला गाउँपालिकाले आफ्नो पालिका क्षेत्र भित्रका सडकहरु प्रयोग गरी निषेधित क्षेत्रहरु बाहेकको नदी, खोला तथा अन्य कुनै ठाउबाट ढुङ्गा, गिट्टी, वालुवा, मिस्कट, क्रेसरबाट उत्पादित मालसमान, माटो तथा अन्य नदी जन्य पदार्थ विभिन्न नाकाबाट निकासी तथा ढुवानी गर्दा सडक भत्कने विग्रिने भई क्षती पुर्याउने भएकोले त्यस्ता समान ढुवानी गर्ने साधनहरु संग ढुवानी करको अतिरिक्त दुई रुपैया प्रति घन फिट मात्रका दरले गाउँ निकासी कर लगाउने व्यवस्था गरेको छ । त्यस्तो शुल्क संकलनमा वडा कार्यालयको पहलमा कार्यालय आफै वा स्थानिय उपभोक्ता समिति हरुलाई सहभागी गराई रसिद नियन्त्रण खाता गाँउपालिकामा राख्न लगाई आर्थिक पारदर्शिता कायम गरिने व्यवस्था मिलाइएको छ ।
निसीखोला गाउँपालिकाले आफ्नो पालिकाबाट सञ्चालित आयोजनाहरुको अपनत्व, संरक्षण तथा विकास निमार्णमा जनसहभागीता उच्च, आर्थिक विकास समुच्चभन्ने मुल नाराका साथ जनसहभागिताको हिस्सालाई क्रमश बढाउँदै लैजाने भएको छ ।
तर गाउँपालिकामा रहेको आपाङ्गता भएका व्यक्ति अर्थात (फरक क्षमता भएका), आसहाय तथा दैवी प्रकोप पिडित (प्राकृतिक प्रकोपबाट परिवारको सदस्य गुमाएका), बालबालिका र ७० वर्ष पुरा भएका जेष्ठ नागरिकलाई गाउपालिका तथा वडा कार्यालयबाट उपलब्ध हुने सेवा तथा सुविधा निशुल्क रुपमा प्रदान गरिने व्यवस्था मिलाइएको छ ।
तमानखोलाको नीति कार्यक्रममा ः सम्पन्नता र आत्मनिर्भरता !
अल्पकालीन योजनामा, तमानखोला गाउँपालिकाका जनतासँग प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने, खानेपानी मर्मत, गोरेटोबाटो मर्मत, विद्यालय भौतिक पूर्वाधार मर्मत सम्भार, सामाजिक तथा सामुदायिक निर्माणका विषय, झोल्ुँगे पुल मर्मत जस्ता साना लगानीमा निर्माण हुने योजना समेटिएका छन् ।
यस्तै गाउँपालिकाले दीर्घाकालिन योजना तर्फ प्राकृतिक सम्भावना बोकेको र आय आर्जनको आधार भएका विकास तथा समृद्धिका योजनाहरु अघि सारेको छ । विकास निर्माण तर्फ र्भातिक संरचना निर्माण, शिक्षा, स्वास्थ्य, खानेपानी, कृषि, पशुपालन, सहकारी, खेलकुद, पर्यटन, विद्युत, जडिबुटि, सडक, साना सिंचाई आयोजना, वातावरण तथा वन संरक्षण, तटबन्धन, लघुउद्यम जस्ता कुराहरु समेटिएको छ ।
गरिवी निवारणमा प्रत्यक्ष टेवा पुग्ने, उत्पादनमुखी र प्रत्यक्ष जनताले लाभ लिने विषयहरु दीर्घकालिन योजनामा समेटिएको गाउँपालिकाका अध्यक्ष जोकलाल बुढाले बताउनुभयो । विपद व्यवस्थापन, दीगो विकास लक्ष्य, वातावरणीय जलवायु परिवर्तनको असर तथा त्यसको न्यूनिकरण सम्बन्धी योजना, संस्कृति, संस्कार र साँस्कृतिक प्रवद्र्धन र संरक्षण हुनेखालका विषयलाई दीर्घकालिन योजनामा राखिएको तथा प्राथमिकिकरणको आधारमा योजना छनौट गर्दै जाने अध्यक्ष बुढाले बताउनुभयो ।
गाउँपालिकाले यस वर्ष कृषि, शिक्षा, स्वास्थ्य, पर्यटन र पूर्वाधार ः समृद्ध र विकास तमानखोलाको आधार भन्ने मूल नारा तय गरेको छ । समुन्नत, समतामूलक र समृद्ध तमानखोला, गाउँपालिकाको नीति कार्यक्रमको सोंच रहेको छ ।
समानता, परिस्कृत र सुसंस्कृत समाज तथा विकासउन्मुख तमानखोला भन्ने नीति कार्यक्रमको लक्ष्य तय गरिएको छ । शैक्षिक रुपान्तरण, गरिवी न्यूनिकरण , उत्पादन र रोजगारमुलक गाउँपालिका, सामाजिक न्यायमा आधारित न्यायोचित वितरण, सम्पन्न र आत्मनिर्भर गाउँपालिका तमानखोला गाउँपालिकाको उद्धेश्य रहेको नीति कार्यक्रममा उल्लेख गरिएको छ ।
गाउँपालिकाले यस वर्षलाई हरेक योजनाहरु गुणस्तर र दीगोपनाका लागि महत्व राख्ने गरि तय गरेको छ । विकासका गुणस्तरीयता, नागरिको क्षमतामा विकास सहित सम्पन्नता र आत्मनिर्भताको बाटो गाउँपालिकाले राजेको अध्यक्ष बुढाको भनाई छ । गाउँपालिकाको पहिलो शर्त शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा परिवर्तन गर्नु रहेको छ । शिक्षा क्षेत्रका गाउँपालिकाको वजेटबाट शिक्षक राख्नेदेखि कम्प्यूटर शिक्षा दिने, शैक्षिक सम्मेलन मार्फत समस्या पहिचान र प्रगतिका विषयमा छलफल गर्ने कार्यक्रम तय गरिएको छ ।
गाउँपालिकाको नीति कार्यक्रममै गाउँपलिकाका हरेक वडामा अनिवार्य बथिङ सेन्टर, सबै स्वास्थ्य चौकी तथा स्वास्थ्य संस्थामा प्रयाप्त औषधि व्यवस्थापन गरिने उल्लेख छ । गाउँपालिकाले स्थानीय तहबाटै स्वास्थ्य संस्थामा प्रयाप्त स्वास्थ्यकर्मीको व्यवस्थापन र स्वास्थ्य प्रयोगशाला, तथा अफ्ठेरोमा चाहिने अक्सिजनको समेत प्रत्येक स्वास्थ्य चौकीमा व्यवस्थापन पहिलो प्राथमिकता छैठौं गाउँसभाबाट पारित नीति कार्यक्रममा उल्लेख गरिएको छ । यस्तै स्वास्थ्य संस्थामा एम्वुलेन्सको व्यवस्थापन गर्ने यस वर्षको कार्यक्रम रहेको छ । सबै वडामा होमस्टेको अवधारणा विकास गर्ने, एक वडा एक पार्क व्यवस्थापन गर्ने, कृषि, पशुपालन तथा सहकारीका माध्यमबाट स्थानीय जनतालाई स्वरोजगारको वातावरण सिर्जना गर्ने कार्यक्रममा उल्लेख गरिएको छ ।
* विश्लेषक ईबागलुङका संपादक हुन् ।
